راهنمای جامع درباره سنجاب ایرانی

زمان تقریبی مطالعه : 6 دقیقه

در ایران 5 گونه سنجاب که شامل 3 گونه سنجاب زمینی و 2 گونه سنجاب درختی می‌باشند، زندگی می‌کنند. که در این­ بین سنجاب­ ایرانی مشهورترین و شناخته شده‌­ترین آنها می‌باشد.

سنجاب ایرانی

سنجاب ایرانی یک سنجاب درخت­زی است که بجز ایران بومی کشورهایی همچون عراق، سوریه، ترکیه و … می‌باشد و در ایران نیز در محدوده گسترده‌ای از کوهستان زاگرس که شامل استان‌های کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، آذربایجان غربی، فارس، چهارمحال و بختیاری و … می‌باشد.

قاچاق سنجاب ایرانی

متأسفانه در چند دهه اخیر همزمان با اوج‌گیری تجارت سیاه حیات وحش در سرتاسر جهان، در ایران نیز این تجارت ویرانگر دامن­گیر بسیاری از گونه‌های حیات وحش ایران از جمله سنجاب ایرانی شده است.

سالیان درازیست که این جونده وحشی توسط قاچاقچیان حیات وحش، از طبیعت کشور و از زیستگاهش یعنی جنگل‌های بلوط زاگرس صید شده و بصورت غیرقانونی در بازار سیاهِ دنیای واقعی و دنیای مجازی بفروش می‌رسد.

صیادان با پیدا کردن لانه‌­های سنجاب­ها اقدام به ریختن آب در لانه برای فراری دادن والدین و صید آنها و یا حتی اقدام به قطع درخت بلوط و یا آتش زدن آن برای به چنگ آوردن نوزادان موجود در لانه‌ها می‌کنند.

صید و شکار غیرقانونی این گونه ارزشمند باعث کاهش شدید جمعیت آن در ایران و حتی انقراض محلی آن در بسیاری از مناطق زاگرس شده است.

هرگونه آسیب به جمعیت سنجاب ایرانی به معنای آسیب به پویایی جنگل‌های بلوط و کل اکوسیستم زاگرس است چرا که سنجاب‌ها نقش مهمی در پخش و کاشت بذر گیاهان وحشی و مهم‍‌ترین آنها، بذر درختان بلوط برعهده دارند و زمانی که سنجاب ایرانی به عنوان پخش‌کننده طبیعی بذر بلوط دچار کاهش جمعیت یا حتی انقراض شود، جنگل بلوط قابلیت بازیابی و پویایی خود برای تولید نهال­ها و درختان جوان و جدید را از دست می‌دهد و در طول زمان با پیر‌شدن درختان کنونی و مرگ و حذف تدریجی آنها به آهستگی جنگل نابود خواهد شد.

این بدان معناست که نابودی سنجاب ایرانی معادل با نابودی جنگل‌های بلوط زاگرس و نابودی این جنگل­ها معادل با نابودی یک اکوسیستم کامل، شامل صدها و هزاران گونه جانوری مختلف خواهد بود.

و باید توجه داشت که نابودی جنگل بلوط در بالا دست‌ زاگرس، باعث ایجاد سیل در پایین دست زاگرس یعنی جلگه خوزستان خواهد شد که در سالهای اخیر خسارات جانی و مالی بسیاری بر مردم شهرها و روستاهای مختلف تحمیل کرده است. باید دقت شود که حفاظت از سنجاب ایرانی رابطه مستقیمی با حفاظت از جان مردمان دارد. جمعیت بزرگی از بچه سنجاب­های دزدیده شده از لانه­‌ها، تا رسیدن به مقصد، بدلیل کمبود اکسیژن و فشار تلف می‌شوند. مرحله دوم تلفات در مغازه­‌ها و بدلیل تغذیه و نگهداری نادرست رخ می‌دهد.

و در نهایت درصد کمی از سنجاب­‌های صید شده که زنده مانده‌­اند به خریداران فروخته می‌شوند که درصد بزرگی از همین سنجاب­‌ها نیز با رنج و عذاب فراوان ناشی از مشکلات شدید سیستم اسکلتی بدلیل تغذیه نادرست دچار مرگ زودرس و پررنج در منازل مردم می‌شوند.

امکان زندگی سنجاب ایرانی به صورت خانگی

پاسخ کوتاه یک خیر بزرگ است.

اما بطور دقیق­‌تر باید گفت که تکثیر سنجاب­‌ها در اسارت بسیار دشوار بوده و به همین دلیل تقریباً هیچ سنجاب ایرانی متولد اسارت که نتیجه جفت‌گیری در اسارت باشد وجود ندارد.

متأسفانه قاچاقچیان با صید سنجاب‌های آبستن باعث زایمان آنها در قفس می‌شوند و با فیلم برداری از زایمان، آنها را نوزادان متولد اسارت معرفی می‌کنند در صورتی که این مطلب یک دروغ و فریب بزرگ است چرا که جفت‌گیری این سنجاب­‌ها که قسمت اساسی و اصلی تولیدمثل است در طبیعت رخ داده است.

مشکلات اساسی سنجاب ایرانی در اسارت

* هیچ روشی برای تفریق متولدین اسارت و صیدشدگان از طبیعت وجود ندارد!

* هرگونه تکثیر حیوانات وحشی در اسارت نیز، نیازمند اخذ مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست است چرا که اگر اینگونه نباشد هرکسی راهی طبیعت می‌شود تا با صید هر حیوان وحشی که می‌خواهد به تأمین مولدین، برای تکثیر در اسارت بپردازد و این دقیقاً همان تجارت سیاه حیات وحش است.

جونده وحشی همواره جونده وحشی است چه متولد طبیعت باشد و چه متولد اسارت.

یک سنجاب متولد اسارت همان‌قدر خانگی نیست که یک گرگ زاده اسارت و یک خرس زاده اسارت!

جوندگان یکی از راسته‌های مهم حیات وحش در طبیعت هستند و محل تولد جوندگان وحشی تغییری در این موضوع ایجاد نمی‌کند.

سنجاب ایرانی یا سنجاب خارجی

فریب دلالان و قاچاقچیان را نخورید!

چیزی به نام سنجاب کانادایی وجود خارجی ندارد و تمام سنجاب‌هایی که به اسم سنجاب کانادایی بفروش می‌رسند همان سنجاب ایرانی می‌باشند که فروشندگان برای فریب خریدارانی که نسبت به عدم خرید سنجاب ایرانی آگاه شده‌­اند، از این اسم برای متقاعد کردن آنها برای فروش استفاده می‌کنند!

سنجاب کانادایی، سنجاب اهلی، سنجاب متولد قفس و … همگی دروغین و کذب هستند و صرفاً برای فریب مردم توسط قاچاقچیان استفاده می‌شوند!

پس لطفاً فریب این واژه­‌ها را نخورید!

آیا می‌توانیم برای نجات سنجاب‌­ها از دستِ فروشندگان، آنها را خریداری کرده و سپس به ادارات محیط زیست یا مراکز بازپروری حیات‌وحش تحویل دهیم؟

جواب یک خیر بزرگ است!

هرگونه خرید و دادن پول به فروشندگان صرفاً باعث تقویت تجارت سیاه حیات وحش می‌شود چرا که برای فروشندگان هیچ اهمیتی ندارد که شما به چه نیتی قصد خرید دارید، چه نجات باشد چه نگهداری باشد و چه حتی کشتن و خوردن باشد! او فقط پولش را می‌خواهد تا بتواند زودتر سفارش مجدد سنجاب به صیادان بدهد.

تنها راه صحیح مبارزه با تجارت غیرقانونی حیات وحش، متوقف‌کردن تقاضا با آگاه سازی عمومی است و زمانی که تقاضا متوقف شود فروشندگان نیز دیگر قادر به بدست آوردن پول نخواهند بود و اگر سنجاب‌ها روی دستشان بماند و فروش نرود آنها بار دیگر برای سنجاب، سفارشی به دلالان نمی‌دهند و همین زنجیره تا صیادان ادامه پیدا کرده و در نتیجه با پایان تقاضا، عرضه نیز متوقف خواهد شد! پایان عرضه یعنی پایان صید و ظلم و عذاب سنجاب‌های ایرانی.

در مواجه با دلالان سنجاب چه کنیم؟

بزرگترین کمک برای این معضل بزرگ، گزارش فروش سنجاب به ادارات محیط زیست هر شهرستان می‌باشد تا به شکل قانونی و از طریق یگان حفاظت محیط زیست استان اقدام به ضبط سنجاب­‌ها و دستگیری فروشندگان بکنند.

من اشتباه کرده‌­ام و سنجاب خریده‌­ام آیا می‌توانم آن را در باغ و پارک و جنگل رهاسازی کنم؟ بهترین گزینه برای جبران اشتباهم چیست؟

خیر! پارک­ها، بوستان­ها، باغات و … زیستگاه سنجاب ایرانی نمی‌باشند حتی اگر در آنها سنجاب مشاهده کرده‌اید. پارک چیتگر تهران، پارک ناژوان اصفهان و … به هیچ‌وجه زیستگاه سنجاب ایرانی نیستند.

رهاسازی‌های خودسرانه و ناآگاهانه خریداران سنجاب­‌ها باعث ایجاد جمعیت‌هایی از سنجاب ایرانی در این مناطق شده که به عنوان گونه غیربومی (مهاجم) در آن مناطق باعث ایجاد رقابت با گونه‌­های بومی آن زیستگاه­ها (اشگول‌­ها، سنجابک­‌ها، دارکوب­‌ها و بسیاری از پرندگان و …) گردیده است به شکلی که در حال آسیب به جمعیت آنها و حذف آنها از زیستگاه­های خودشان شده است.

همچنین این سنجاب­‌های جدید الورود، تبدیل به یک آفت جدید و عامل خسارت به باغات باغداران شده‌اند که این موضوع به معنای افزایش تعارضات مردم محلی با حیات وحش می‌باشد.

پس لطفاً و خواهشاً از هرگونه رهاسازی خودسرانه حیات وحش (از جمله سنجاب ایرانی) در طبیعت خودداری کرده و حیوانات وحشی را به ادارات محیط زیست شهرستان خود و یا مراکز بازپروری حیات وحش تحویل دهید.

مسیر بازگرداندن سنجاب­‌های صید شده از طبیعت به زیستگاه طبیعی خودشان مسیری پیچیده و دشوار است که نیازمند بازپروری سنجاب­‌ها برای آموختن مهارت­های زندگی در طبیعت می‌باشد.

سنجاب‌هایی که دست آموز شده‌اند اگر بدون درمان بیماری­‌های احتمالی و همچنین بازپروری و کسب مهارتهای یک سنجاب وحشی در طبیعت رهاسازی شوند محکوم به مرگ خواهند بود نتیجتاً سنجاب­‌های دست‌آموز می‌بایست مسیر بازپروری را برای بازگشت به طبیعت طی کنند.

به همین دلیل طبق قانون شکار و صید، هرگونه خرید، فروش و نگهداری خانگی از سنجاب ایرانی جرم بوده و از جنبه عمومی، جرم، جریمه و حبس در پی دارد و همچنین مطابق با مصوبات شورایعالی حفاظت محیط زیست برای هر عدد سنجاب ایرانی مبلغ 1.200.000 تومان جریمه نقدی از نظر ضرر ­و­ زیان وارده به محیط زیست درنظر گرفته شده است.

نتیجه گیری :

هرگونه خرید و نگهداری از سنجاب ایرانی جنایت در حق جنگل‌های بلوط زاگرس، جنایت در حق حیات وحش ایران و بطور کلی جنایت در حق طبیعت است.