آشنایی با خارپشت ها

آیا خارپشت ها تیغ پرتاب می‌کنند؟

شما هم حتماً در دوران کودکی و یا در انیمیشن‌ها نام جوجه تیغی به گوشتان خورده‌‌است، در واقع واژه جوجه تیغی در علم جانورشناسی اعتبار و مفهوم ندارد و این یک واژه گمراه‌کننده و ابهام برانگیز است. در بین پستانداران بومی ایران 2 گروه وجود دارند که با نام جوجه تیغی توسط مردم خطاب می‌شوند.

1- تشی ها:

یک گروه تَشی‌ها هستند که نام‌های محلی از جمله سیخور و چوله نیز در نقاط مختلف کشور برای آنها استفاده می‌شود.

تشی‌ها گروهی از جوندگان بزرگ جثه و با تیغ‌های بلند و خنجر مانند هستند که گونه‌های مختلف آنها در بخش‌های مختلف آسیا، آفریقا و آمریکا زندگی می‌کنند.

در بین  گونه‌‌های مختلف تشی‌ها؛ یک گونه بومی ایران می‌باشد که تشی تاجدارهندی نام دارد.

تشی تاجدارهندی بزرگترین عضو راسته جوندگان در ایران است که در طبیعت از علوفه، ریشه گیاهان، پوست درختان، قارچ‌ها و میوه‌ها تغذیه می‌کند.

نحوه فرار از دست دشمن:

تشی‌ها در زمان تهدید شدن، بعد از مدتی فرار ظاهری، از دست مهاجم به ناگه ترمز می‌کنند تا مهاجم به آنها برخورد کند و تیغ‌های بلندشان در بدن مهاجم فرو رود، تیغ‌های تشی بسیار بلند و ضخیم بوده و براحتی براثر برخورد با بدن مهاجم از بدن تشی جدا می‌شوند.

این تیغ‌های بسیار دردناک و آسیب‌زا، این فرصت را به تشی می‌دهند تا از دست مهاجم به داخل تونل‌های زیرزمینی بگریزد.

2- خارپشت ها:

گروه دوم از پستانداران تیغدار بومی ایران، اعضای راسته خارپشت سانان می‌باشند.

خارپشت ها که جثه‌ای بسیار کوچکتر از تشی‌ها دارند و تیغ‌هایشان نیز کوتاه و بی‌خطر است معمولاً بیشتر توسط مردم در طبیعت و حتی در سطح شهرها رویت می‌شوند.

4 گونه از خارپشت ها در ایران زندگی می‌کنند که به ترتیب جمعیت و پراکندگی شامل خارپشت گوش بلند، خارپشت برانت، خارپشت سینه سفید جنوبی و در نهایت خارپشت بیابانی است که کمیاب ترین گونه خارپشت هاست و فقط در جزایر تنب در خلیج فارس گزارش شده است.

تغذیه خارپشت ها:

خارپشت ها با اینکه اساساً همه‌چیزخوار هستند و از میوه‌ها و بی مهرگان گرفته تا مهره داران کوچک و لاشه حیوانات را می‌خورند اما عموماً آنها را به عنوان حیوانات حشره‌خوار می‌شناسند چرا که عمده جیره غذایی آنها در طبیعت شامل حشرات گوناگون، عنکبوتیان و هزارپایان می‌باشد و از سایر بی‌مهرگان خشکی‌زی مثل حلزون‌ها و لیسه‌ها نیز تغذیه می‌کنند.

خارپشت ها در شب فعال هستند و در طول روز در حفره و لانه خود می‌خوابند و بعد از غروب خورشید از لانه خارج شده و به شکار حشرات می‌پردازند.

نحوه فرار از دست دشمن:

خارپشت ها در زمان مواجهه با تهدید خود را به شکل توپی از خارهای محکم در می‌آورند و حتی با انقباض عضلانی تلاش به فروکردن خارهایشان در بدن مهاجم می‌کنند، ضمن اینکه گاز گرفتن نیز یکی از آخرین دفاع‌های خارپشت ها در برابر مهاجمین می‌باشند.

اما به خاطر داشته باشیم که نه خارپشت ها و نه تشی‌ها هیچکدام قادر به پرتاب تیغ‌هایشان نمی‌باشند.

باور اشتباه در مورد تشی و خارپشت:

باور به پرتاب کردن تیغ توسط تشی و خارپشت مطلقاً یک شایعه و خرافه دروغین می‌باشد. تیغ تشی صرفاً با برخورد به اشیاء خارجی شل شده و می‌افتد و خار خارپشت نیز با یک قلاب محکم به زیرپوست متصل شده و اصلاً براحتی جدا نمی‌شود.‌

آیا خارپشت ها حیوانات خانگی هستند؟

اغلب خارپشت ها عموماً گونه‌های بسیار تطابق پذیری می‌باشند که می‌توانند خودشان را با زندگی در کنار انسان‌ها و با تخریب زیستگاهشان سازگار کنند. از همین رو برخی گونه‌‌های خارپشت ها در نقاط مختلف ایران به عنوان “حیات وحش شهری” شناخته می‌شوند ولی به هیچ عنوان حیوان خانگی نیستند.

این جمعیت‌های خارپشت ها در داخل مناطق مسکونی شامل پارک‌ها و بوستان‌ها، باغات و مزارع کشاورزی، کوه‌ها و تپه‌های داخل شهری و … زندگی، تغذیه و تولیدمثل می‌کنند.

متأسفانه حضور خارپشت ها در شهر بدون اینکه به مردم آموزشی در خصوص نحوه برخورد و مواجهه با حیات وحش شهری داده شده باشد، باعث آزار، اذیت، کشتار و صید خارپشت های شهری برای فروش به عنوان حیوان خانگی می‌شود.

دلیل اهمیت خارپشت ها:

خارپشت ها یکی از مهم ترین و ارزشمندترین اجزای اکوسیستم شهری و اکوسیستم طبیعی می‌باشند که نقش بسیار مهمی در کنترل جمعیت بندپایان و حشرات شهری و همچنین کنترل آفات کشاورزی ایفا می‌کنند.

هرگونه عاملی که منجر به کاهش جمعیت خارپشت ها شود باعث تضعیف تعادل اکوسیستم به نفع حشرات و سایر بندپایان خواهد شد.

خارپشت های بومی ایران بدلیل ظاهری جذاب و دوست داشتنی قربانی صید غیرقانونی و قاچاق حیات وحش هستند که سالانه تعداد بسیار زیادی از آنها توسط صیادان و قاچاقچیان و همچنین توسط مردمان ناآگاه از طبیعت ربوده می‌شوند.

این خارپشت ها به هیچ‌وجه حیوان خانگی نمی‌باشند و نگهداری از آنها ظلم و جنایت در حق طبیعت ایران و در حق گونه‌های خارپشت هاست.

دقت شود که از نظر قانونی خارپشت های بومی ایران همگی حیوانات وحشی تحت حمایت دولت بوده و هرگونه برداشت آنها برای نگهداری به عنوان حیوان خانگی، صید غیرقانونی حیات وحش محسوب می‌شود و مطابق با قانون شکار و صید و مصوبات شورای عالی حفاظت محیط زیست مشمول جریمه نقدی و حتی حبس می‌باشد.

همچنین هرگونه تجارت و خرید و فروش خارپشت های وحشی بومی ایران نیز جرم می‌باشد که بخشی از تجارت سیاه حیات وحش محسوب می‌شود.

با آگاه سازی دیگران و کاهش تقاضا برای خرید خارپشت های وحشی می‌توانیم بر این تجارت ویرانگر غلبه کرده و عرضه و صید را هم متوقف کنیم.

تجارت سیاه حیات وحش همانند هر تجارت دیگری وابسته به قاعده عرضه و تقاضاست و از آنجایی که تقاضا برای خارپشت های وحشی و بومی طبیعت ایران عمدتاً از روی جهل و ناآگاهی و عدم آموزش و تفکیک حیوان وحشی از حیوان خانگی می‌باشد، در نتیجه با آموزش عموم مردم درخصوص اهمیت مقابله با قاچاق حیات وحش و حفاظت از حیات وحش ایران می‌توانیم این تجارت را به زانو درآوریم.

خارپشت ها زاده طبیعت هستند و به طبیعت تعلق دارند، پس همه با هم برای خارپشت های ایران تلاش کنیم.